Gugon Tuhon

Gugon yaiku sifat utawa wewatakan sing gampang banget nggugu mareng guneme wong utawa dedongengan. Tuhon yaiku sifat utawa wewatakan sing gampang banget mituhu manut marang guneme wong utawa dedongengan. Dadi gugon tuhon yaiku watak kang gampang banget nggugu lan manut guneme wong utawa dedongengan sing maune ora perlu digugu amerga ora ana bukti nyatane.

Manut wong-wong sing nggugu marang gugon tuhon mratelakake yen ora nggugu marang gugon tuhon bakal nemu bebendu utawa sesiku, kayata:

a. Dadi mangsane bathara kala

b. Bisa sengsara panguripane

c. Anake bisa entek mati

d. Bisa ora dawa umure

Kanggo nebus kaluputane kudu disranani slametan nanggap wayang lakon Murwakala. Dene slametan kanggo ngilangi bebendu sesiku iku diarani Mruwat/Ruwatan. Sing kalebu gugon tuhon ana werna loro yaiku wasita sinandhi lan bocah sukerta.

a. Wasita Sinandhi.

Wasita sinandhi tegese pitutur kang sinamun ora dilairake kanthi satemene. Padatan liyane, wasita sinandhi uga diarani aradan, lumrahe dikantheni tembung ora ilok kang satemene ora becik.

Tuladha: Aja lungguh, ngadeg lan ndhodhok ing tengah lawang, mundhak jondhange bali ing dalan. (Tumrap anak lanang: mundhak angel olehe golek bojo). Sarehning lawang kuwi dalan kanggo mlebu metu ing omah, dadi menawa dienggo lungguh, ngadeg utawa ndhodhok, bisa ngganggu wong-wong sing arep liwat.

Tuladha:                                                                                                       1. Aja seneng lungguh bantal, mundhak udunen.

2. Aja menehi dijaluk bali, mundhak bali gondhok.

3. Ora ilok nyapu latar nganggo keset, mundhak anake kesot.

4. Ora ilok wanita lungguh jegang.

5. Ora ilok payungan ing njero omah.

6. Aja sok ngliling bayi saka duwur, mundhak pangling sing momong.

7. Ora ilok mangan karo turon, tumrap wong waras.

8. Aja ngidoni sumur utawa genthong, mundhak guwing.

9. Aja gawe omah sing lawang lan butulane terusan.

10.Ora ilok mangan karo ngadeg, lan sapiturute.

11.Ora ilok mbuwang tuma.

b. Bocah Sukerta.

Kang diarani bocah sukerta yaiku bocah kang manut kapercayan, bisane slamet lan urip kudu diruwat lan ditanggapake wayang lakon Murwakala. Bocah iku lamun wis diruwat wis ora kalebu memangsane Bathara Kala, satemah bisa lestari uripe.

Bocah sukerta kuwi ana rong golongan, yaiku:

1. Bocah sukerta amerga kodrate (dudu karepe bocah), kayata:

a) Bocah Ontang-anting.

Yaiku bocah lanang siji tunggal.

b) Bocah unting-unting.

Yaiku bocah wadon siji tunggal.

c) Bocah uger-uger lawang.

Yaiku bocah lanang loro kakang adhi.

d) Bocah kembang sepasang.

Yaiku bocah wadon loro kakang adhi.

e) Bocah cukil dulit.

Yaiku bocah lanang telu kakang adhi.

f) Bocah gotong mayit.

Yaiku bocah wadon telu kakang adhi.

g) Bocah saka panggung.

Yaiku bocah lanang papat kakang adhi.

h) Bocah sarimpi.

Yaiku bocah wadon papat kakang adhi.

i) Bocah pandhawa.

Yaiku bocah lanang lima kakang adhi.

j) Bocah pancagati.

Yaiku bocah wadon lima kakang adhi.

k) Bocah kedhana-kedhini.

Yaiku bocah loro lanang wadon kakang adhi.

l) Bocah sendhang kapit panuran.

Yaiku bocah telu lanang wadon lanang kakang adhi.

m) Bocah pancuran kapit sendhang.

Yaiku bocah telu wadon lanang wadon kakang adhi.

n) Bocah kembar.

Yaiku bocah kang lair bareng.

o) Bocah gondhang kasih.

Yaiku bocah kembar beda pakulitane.

p) Bocah dampit.

Yaiku bocah kembar lanang wadon.

q) Bocah karenda.

Yaiku bocah kembar nunggal bungkus.

r) Bocah bungkus.

Yaiku bocah lair sabungkus.

s) Bocah tawang gantungan.

Yaiku bocah kembar laire ganti dina.

t) Bocah ipil-ipil.

Yaiku bocah lima siji lanang papat wadon.

u) Bocah pondangan.

Yaiku bocah lima siji wadon papat lanang.

v) Bocah margana.

Yaiku bocah lair ing tengah dalan.

w) Bocah jempina.

Yaiku bocah lair durung genep sasine.

x) Bocah gilir kacang.

Yaiku bocah urut lanang lan wadon.

y) Bocah julung caplok.

Yaiku bocah lair bareng surupe surya.

z) Bocah julung kembang.

Yaiku bocah lair bareng pletheking surya.

2. Bocah sukerta amerga tumindake, kayata:

a. Bocah utawa wong kang ngrubuhake dandang.

b. Bocah utawa wong kang nugelake gandhik.

c. Bocah utawa wong kang nandur waluh ing ngarep omah.

d. Bocah utawa wong kang bebuwang ana ing sumur.

e. Bocah utawa wong kang mbuwang siladan ana ing latar.

Bocah sukerta ing dhuwur mau dadi jatah pangane Bathara Kala. Ing jaman saiki upacara ruwatan wis arang-arang katindakake. Bocah sukerta mung dhapur gugon tuhon, digugu becik, ora ya ora apa-apa.

(Saka Buku Ajar Basa Jawa)